Antropologia człowieka definiowana przez Wacława Lipińskiego. Wybrane aspekty
Ключові слова:
антропологія людини, В’ячеслав ЛипинськийАнотація
У статті ідеться про те, що В’ячеслав Липинський не був філософом у строгому сенсі цього слова. Як теоретик консервативної думки, він неминуче повинен був говорити про людину, її екзистенціальну структуру, її місце в культурі народу. Автор статті висловлює думку, що людина зберігає свою ідентичність, у тому числі і національну, через культуру. Вивчаючи ідейну спадщину В. Липинського, варто звернути увагу на її антропологічну частину (культурну і філософську), враховуючи той факт, що моральні цінності повинні бути незмінними і бути гарантією порядку в державі.
Посилання
Nowicka E. Świat człowieka – świat kultury. – Warszawa, 2003. – S. 49.
Olszewska-Dyoniziak B. Zarys antropologii kulturowej. – Zielona Góra, 2000. – S. 28–39.
Wojciech Burszta zaznaczył: «Teoria poznania i zakładana w jej ramach teoria (teorie) kultury stale na siebie oddziaływają, wzajemnie się warunkując i przenikając. Gdy w ten sposób patrzymy na antropologię, umożliwia to nam analizowanie wielu zjawisk w kręgu antropologii kultury w kontekście teorii kultury oraz … ukierunkowuje naszą refleksję nad samą kulturą» (Burszta W. Antropologia kultury. – Poznań, 1998. – S. 11).
Gajda J. Antropologia kulturowa. – Cz. I. – Toruń, 2003. – S. 102–104.
Dogiel G. Antropologia filozoficzna. – Kraków, 1992. – S. 9.
Stryjek T. Ukraińska idea narodowa okresu międzywojennego. Analiza wybranych koncepcji. – Wrocław, 2000. – S. 62.
Lipiński W. Religia i Kościół w dziejach Ukrainy. – Przemyśl, 1999. – S. 102.
Lipiński W. Łysty do bratiw-chliborobow. Pro ideju i orhanizaciju ukrajinśkoho monarchizmu. – Wiedeń, 1926. «Łysty do bratiw-chliborobow» zamieszczone zostały w 5 tomowej publikacji «Wiaczesław Lipińskij ta jogo doba», red. Jurij Tereszczenko, przygotowanej w latach 2008–2017 w Kijowie. W t. ˛, wydanym w 2008 r. zamieszczony został wstęp i część pierwsza (ss. 92–214), w t. II., wydanym w 2010 r. część druga (ss. 158–210), w t. III, wydanym w 2012 r. część trzecia (ss. 171–402), w t. IV., wydanym w 2015 r. część czwarta (ss. 84–223), w t. I, wydanym w 2008 r.
Praca ta została napisana w języku ukraińskim «Relihija i cerkwa w istoriji Ukrainy» ( Lwów, 1925). W 2017 r. zamieszczona została w 5 tomie «Wiaczesław Lipińskij ta jogo doba», red. J. Tereszczenko, s. 83–158.
Stryjek T. Ukraińska idea narodowa…, dz. cyt, s. 70.
Tereszczenko J. Religia i cerkwa w listuwanni Wiaczesława Lipinskogo // Wiaczesław Lipińskij ta jogo doba / Red. J. Tereszczenko…, dz. cyt, s. 22–70.
Najogólniej wskazujemy na religijne i filozoficzne poznanie Boga. W myśli zachodniej jest to czytelnie wyodrębniane, por. Jaworski M. Przedfilozoficzne i filozoficzne poznanie Boga // Studia z filozofii Boga. – T. I. – Warszawa, 1968. – S. 333–342; Kowalczyk S. Filozofia Boga. – Lublin, 1997.
Lipinskij W. Do seljan ta miszczan ukrainciw rimo-katolickoj wiry. List wid ukrainciw katolików z Kijiwa // Wiaczesław Lipińskij ta jego doba / Red. J. Tereszczenko…, dz. cyt, s. 71–82.
Lipiński W. Religia i Kościół…, dz. cyt., s. 45.
Ibidem.
Ibidem. – S. 44.
Ibidem. – S. 45.
Ibidem. – S. 49.
W. Lipiński postrzegał również mistycyzm «małostkowy», wyzwalający skłonności «do własnych korzyści», nawołujący nawet do bierności, «bezideowych i lękliwych ludzi». Zdecydowanie występował przeciwko tak rozumianemu mistycyzmowi.
Lipiński W. Religia i Kościół…, dz. cyt., s. 50.
Wilkowski E. Antropologia człowieka definiowana przez Wacława Lipińskiego. Wybrane aspekty
Ibidem. – S. 45.
W ten sposób W. Lipiński postrzegał integralny nacjonalizm Dmytra Doncowa (1883–1973), więcej, jego poglądy zwalczał. Z tych racji krytykował, redagowane przez Doncowa pismo «Zagrawa» (Zarzewie) i «Literaturo-Naukowij Wistnik» (Wiadomości Literacko-Naukowe). Uważał on, że nacjonalizm ukraiński posiada nie tylko antychrześcijański charakter, ale skierowany jest przeciwko ukraińskiej idei państwowej. Wskazywał, że «ukraiński ruch nacjonalistyczny, mimo że występuje on przeciwko państwom zaborczym, …jego działacze i kierowane przez nich społeczeństwo przyzwyczajone do działań destrukcyjnych po zdobyciu niepodległości dalej starać się będą uzywać
metod destrukcyjnych, a przez to rujnujących zdobyta państwowość» (Stępień S. Wacław Lipiński i jego dzieło // Lipiński W. Religia i Kościół…, dz. cyt. s. 13).
Ibidem. – S. 47.
Zaznaczył: «wierzę w Boga i chcę przestrzegać Jego przykazań, tak jak mnie nauczył ten Kościół i ta objawiona przez Boga religia, w której się urodziłem» (Ibidem. – S. 47–48).
Ibidem.Warto podkreślić, iż W. Lipiński wyraźnie podnosił swoje przywiązanie do tradycji łacińskiej. Akcentował, że Kościół łaciński – jak każdy inny chrześcijański – ani jemu, ani innym nie będzie «zawadzał» w pracy na rzecz sprawy ukraińskiej, więcej, będzie wspierał. W drodze do niepodległego państwa ukraińskiego za niezbędną uznawał «siłę moralną». Sprzeciwiał się wskazywaniu na którykolwiek z Kościołów, jako najbardziej «narodowy», «ukraiński», stąd zaznaczał, że ten będzie «najbardziej dopomoże», który «najlepiej nauczy swoich wiernych wykonywać wieczne i ogólnoludzkie prawa twórczej moralności społecznej».
Ibidem. – S. 57. Równocześnie w tym Kościele zwalczano «pazerne i nieograniczone dążenie do władzy oraz bogactw materialnych, które w praktykach magicznych i zabobonach racjonalistycznych, w kulturze nienawiści i siły materialnej, szuka dla siebie pomocy i w końcu doprowadza do zezwierzęcenia, ruiny i upadku».
Ibidem. – S. 82.
Ibidem.
W myśli ukraińskiej wyodrębniły się dwa zasadnicze stanowiska, wedle jednych «nosicielem prawdziwych» treści kulturowych pozostał lud (np. szkoła Włodzimierza Antonowicza), a wedle drugich – do których zaliczyć należy Lipińskiego – ukraińskie elity, w tym szlachta ukraińska. Lud zawsze pozostawał skłonny do buntów, niszczenia, elity do poszanowania dorobku poprzednich pokoleń.
Lipiński W. Religia i Kościół…, dz. cyt. s. 84.
